آبرسانی

تصفیه خانه چیست

ما در این مقاله از مجله ی دماپویا با ارائه ی اطلاعاتی به بررسی مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه و نیز تاریخچه ی فرآیند آن خواهیم پرداخت . دسترسی به  آب آشامیدنی و قابل شرب در زندگی همواره از جایگاه بالایی برخوردار میباشد و در واقع یکی از اولویت های بشر به شمار می آید به نحوی که اولین تمدن ها در کنار آب و بستر رودخانه ها شکل گرفتند . آب در تامین نیازهای حیاتی و در زمینه های مختلف اعم از کشاورزی، صنایع مختلف، دامداری ایفا کننده ی نقش بسیار مهمی میباشد ، به نوعی تمامی کارها وابسته به وجود آن میباشد . آب در سطح کره زمین به شکل های مختلفی در دریا، رودخانه، اقیانوس ها، باران، برف دیده می شود و از حالتی به حالت دیگر تغییر می کند وکه این چرخه مرتبا در حال تکرار است اما باید دانست که تمام آب های موجود در سطح کره زمین هم قابلیت آشامیدن و مورد استفاده قرار گرفتن را ندارند در این صورت طبق مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه ها به آبی سالم برای مصرف تبدیل می گردند . در ادامه به آشنایی بیشتربا روند تصفیه کردن آب خواهیم پرداخت .

تصفیه خانه چیست

در ادامه ی مطالب در رابطه با مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه با نگاهی بر تاریخچه پیدایش این پروسه، آن را مورد بررسی قرار می دهیم . با توجه به منابع تاریخی و اسناد موجود گفته می شود که دوهزار سال قبل ازمیلاد مسیح این روند به شکل ابتدایی یعنی جوشاندن آب مرسوم بوده البته در جوامع مختلف روش های دیگری از قبیل ذخیره آب در آب انبارها و گذر از حوضچه های شنی نیز برای خالص سازی آب استفاده می نمودند . در ایران قبل از وجود مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه با توجه به اقلیم جغرافیایی کشور و در دسترس بودن آب شیرین و قابل شرب انجام تصفیه و فیلتراسیون به طور گسترده ای  در دسترس نبوده به این نحو که در روش های ساخت و ساز ایران باستان با جداسازی مسیر فاظلاب آب آشامیدنی سالم برای مصرف در دسترس قرا می گرفت.با توسعه صنعت و تکنولوژی و افزایش شهر نشینی در کشورهای توسعه یافته طی روش های مختلف به حذف ناخالصی های موجود در آب اقدام نمودند و با پی بردن به خواص فیلتراسیون و افزایش سلامت و بهداشت آب، رفته رفته به تمامی کشورها راه یافت ودر نهایت به امری متداول در سراسر دنیا تبدیل گشت  ودر آخربا طی کردن مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه آب  قبل از ورود به لوله کشی ها به فیلتر و خالص سازی شده تا برای مصرف آماده گردد.البته با پذیرش تئوری میکروبی و انتقال بیماری ها از طریق آب آشامیدنی، میتوان از روش های دیگری  به منظور گندزدایی آب تحت عنوان پودرهای رنگبر و هیپوکلریت ها بهره برد .

 

یک اقدام مهم روند مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه انجام عملیات گندزدایی با هدف حذف ناخالصی آب و ارتقا سطح بهداشت با سرعت بالا است . طراحی فیلترهای شنی در ایالت متحده یکی دیگر از روش های تصفیه آب در گذشته های دور به شمار می آید البته درطی دوره های مختلف روش های متعددی هم  به منظور فیلتراسیون و حذف ناخالصی های آب صورت ابداع  گردید که در نهایت در قرن بیستم تصفیه خانه ها با هدف خالص و شیرین سازی آب تاسیس گردید که به دلیل استقبال افراد این عملیات در ظرفیت های بالا مورد استفاده قرار گرفت . تصفیه آب طی سلسله مراتب انجام می شود که در ادامه به مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه در این مطلب از مجله دماپویا اشاره خواهیم داشت.

 

همانطور که گفته شد تصفیه خانه به منظور حذف ناخالصی ها و مواد اضافه موجود در آب طراحی و تاسیس شده است. اما علاوه بر این به دلیل مصرف بی رویه آب سالهاست که در جوامع مختلف کمبود آب شرب به مسئله ی حائز اهمیتی تبدیل شده و به همین علت برای رفع آن طی فرایند و عملیات مشخص اقدام به حذف و فیلتراسیون آب، و بازگشت آب سالم و بدون مواد مضر به چرخه ی مصرف نموده اند. بنابراین می توان گفت آب در تصفیه خانه طی فرایندهایی مشخص تمیز و قابل استفاده می گردد. درادامه به مورد بررسی قراردادن بیشتر مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه می پردازیم.

همانطور که اشاره شد وجود آب لازمه ای است ، که درزندگی انجام بسیاری از امور به آن وابسته می باشد بنابراین قبل از انجام مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه یا در هر موقعیتی دیگری میبایست جهات مصرف هم تعیین گردد .به طور عمده زمینه هایی که آب مورد استفاده قرار می گیرد از جمله : در مصارف خانگی، تجاری و یا صنعتی، آبیاری فضای سبز، آتش نشانی است که به آب تمیز و بدون ناخالصی نیازمند هستیم. با این حال به دلیل تاثیر آب شرب تمیز در سلامت و بهداشت افراد تمرکز اصلی ما در این مطلب روی مصارف خانگی و قابل شرب می باشد که با افزایش میزان شهرنشینی و کاهش فشار آب  میتوان برای رفع این مشکل از پمپ آب استفاده نمود .

در طی روند مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه در جهت تامین آب شرب بهتر است آب از یک منبع خالص باشد . چرا که به هر میزان کیفیت اولیه آب بیشتر باشد  مراحل تصفیه کردن اب در تصفیه خانه کمتر و درنتیجه هزینه های کمتری را هم در پی خواهد داشت و همچنین قادر است آب شرب با کیفیت بالاتری را در شبکه های شهری توزیع بنماید. به طور کلی ما در هر زمانی که بخواهیم از روش مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه استفاده نماییم باید از منابع آب سالم استفاده شود در نهایت آب مصرفی عاری از موارد بیماری زا بوده که با یک عمل کلرزنی بهترین گزینه برای مورد استفاده بودن است . اما در برخی از موارد آبهای زیر زمینی با طی مسیر و رسیدن به تصفیه خانه با مواد موجود در خاک و سنگ از قبیل جامدات محلول، آهن، منگنز، جامدات محلول و یا حتی مواد آلی و میکروبی همراه شده و اگر انجام فیلتراسیون و حذف ناخالصی ها روی آن صورت نگیرد مشکلات متعددی برای سلامت و بهداشت افراد به همراه خواهد داشت. بنابراین می توان گفت مهمترین نقش تصفیه آب آشامیدنی از بین بردن عوامل بیماری زا و حفظ رنگ و بوی مطلوب آب، و حذف ناخالصی ها در حد مجاز و استانداردهای تعیین شده می باشد به همین منظور با انجام عمل تصفیه می توان از سلامت آب اطمینان خاطریافت . در ادامه مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه به ترتیب توضیح داده شده .

آبگیر intake

آبگیر intake

به منظور انجام فرآیند مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه ابتدا لازم است که آب های سطحی و یا زیرزمینی بوسیله ی مسیر لوله کشی و یا کانال از منبع مشخص جمع آوری  و به واحدی به نام آبگیر انتقال یابد .ساختار آبگیرها عمدتا یک ساختمان بتنی بوده که با هدف کاهش جریان آب احداث و مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از مزیت های استفاده از آبگیر اینست که آب موجود در آن زلال تر و با کیفیت تر از آب اولیه می باشد بنابراین لازم است که برای احداث آبگیر ها محلی در بالاتر از جریانهای آب شهری و به دور از مسیرهای گردابی سیلابی در نظر گرفته شود. برای انجام  مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه  در جهت حذف یا کاهش آلودگی و ناخالصی ها میتوان از فیلترها به عنوان مانع ورودی این ناخالصی ها استفاده نمود . به این ترتیب با استفاده از این روش فیزیکی ابتدایی مواد معلق موجود در آب حذف می گردند . شکل فیزیکی به ابتدایی ترین شکل مواد معلق موجود در آب حذف می گردد.

آشغالگیر screen

با توجه به ترتیبی که برای انجام فرآیند خالص سازی آب تحت عنوان مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه در نظر گرفته شده  این مرحله دومین قدم از این پروسه به شمار می آید که با حذف مواد معلق و شناور در آب های سطحی همراه می باشد وبا نصب توری های آشغالگیر در کانال های ورودی به تصفیه خانه از ورود ذرات درشت و سبک روی آب به داخل سیستم جلوگیری می شود و به دلیل وجود مواد معلق درشت در آبهای سطح و به دام افتادن آنها توسط توری ها، لازم است که روزانه به طور مرتب توری ها تمیز شوند، چرا که با انسداد منافذ توری توسط مواد معلق نظیر شاخه ها و برگ درختان، قطعات شیشه ای و یا پلاستیکی از ورود آب به مسیر کانال ها جلوگیری می شود حائز اهمیت بودن آشغالگیر ها در مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه اینست که با جلوگیری از ورود به تاسیسات موجب کاهش راندمان پالایش گشته ونیز با  این اخلال در تجهیزات فرآیند تصفیه نیز مختل می شود .ساختار شبکه های آشغالگیر و توری ها به طور عمده ساخته شده ازقطعاتی است که در برابر فشار آب از مقاومت بالایی برخوردار و یا اینکه با قرار گرفتن در آب دچار پوسیدگی و زنگ زدگی نشود.لازم به ذکر است برای حرکت شبکه های آشغالگیر به دو صورت دستی و یا الکتریکی می توان اقدام نمود .

آشغالگیر screen

تصفیه ی ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ Pretreatment of chemical

سومین مورد از مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه حذف ناخالصی های شیمیایی موجود در آب می باشد. نکته قابل اهمیت در این بخش وجود گیاهان آبزی در تصفیه خانه ها است چراکه دارای تاثیر مستقیم بر بو و مزه ی آب بوده و در صورت عدم حذف، به مرور رشد کرده و در فرایند تصفیه موجب مشکلاتی ازقبیل : صافی ها، ایجاد لایه لزج، خورندگی را در تاسیسات و تجهیزات ایجاد می کند البته جلبک ها، گیاهان آبزی ریشه دار به روش های مختلف قابل کنترل و حذف می باشند. اما میتوان برای های کنترل جلبک ها در آبهای سطحی استفاده از سولفات مس را هم جایگزین نمود که با توجه به نوع جلبک و قدرت انحلال آن در آب مورد استفاده است . روش دیگری که برای کنترل جلبک ها میتوان استفاده کرد پاشیدن پودر ذغال اکتیو روی سطح آب است که باید به اندازه ای از آن استفاده کرد که یک لایه سیاه روی سطح آب قرا بگیرد تا مانع از نفوذ نور خورشید به داخل آب گردد که این امر در روند مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه به دو صورت دستی و یا با استفاده از تغذیه کننده شیمیایی انجام می گیرد. البته روش های دیگری از قبیل درو کردن یا لایروبی، استفاده از خرچنگ های آب شیرین، حلزون ها و یا ماهی ها هم گزینه های مناسبی برای انجام این کار میباشند و در صورتیکه هیچکدام از روش های فوق قادر به کنترل و حذف جلبک ها و گیاهان آبزی نشد، می توان از روشهای شیمایی از قبیل مصرف علف کش ها هم بهره برد .

ﺗﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ sedimentation

اقدام بعدی در مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه عمل ته نشینی و جداسازی فیزیکی مواد معلق جامد موجود در آب می باشد. در این مرحله مواد معلق از قبیل سنگ ریزه، ماسه، و دیگر مواردی که با گذشت زمان شکل و وزن آنها تغییر نمی کند، به دلیل بالاتر بودن دانسیته آنها نسبت به آب از طریق نیروی ثقلی ته نشین می شوند. به منظور عمل ته نشینی ذرات معلق موجود در آب، حوضچه هایی به صورت متوالی و پشت سرهم با عمق 3 تا 5 متر، و عرض 3 تا 6 متر طراحی و ساخته می شود. سرعت ته نشینی به وزن، قطر ذرات، درجه حرارت آب بستگی دارد و هریک از این موارد در تصفیه خانه ها با توجه به منبع آب متغییر می باشد. همچنین زمان توقف آب در استخر بین 1.5 تا 4 ساعت متغییر است که در این زمان مواد معلق در ته حوضچه ها انباشته می گردد.

ﺗﻮری های آﺑﻬﺎی ﺳﻄﺤﯽ Strainers for surface water

از دیگر مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه استفاده از توری می باشد. توریهایی که به منظور تصفیه آبهای سطحی بکار گرفته می شود به طور معمول از صفحات مشبک از جنس فولاد ضدزنگ تهیه می شود. توریهای به شکل استوانه با سوراخ هایی به اندازه های متغیر طراحی و مورد استفاده قرار می گرد. به منظور جلوگیری از انسداد منافذ توری ها، مجهز به سیستم شستشو خودکار می باشند و با جریان آب با فشار بالا و عبور از منافذ، خطر گرفتگی به طور کامل رفع می گردد. یکی از مزیت های استفاده از استوانه های توری کاهش مواد معلق موجود در آب و آماده سازی آن برای مراحل بعدی و افزایش کارای صافی های شنی می باشد.

ﻫﻮادﻫﯽ Aeration

گام بعدی در مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه انجام فرآیند هوادهی است که  با هدف حذف گازهای نامطبوع و یا افزودن اکسیژن (اکسیداسیون) به آب صورت می پذیرد گفتنی است که آبهای سطحی به مدت کافی با اتمسفر در تماس بوده و به همین دلیل انتقال گاز به صورت طبیعی انجام می شود  بنابراین فرآیند هوادهی که اکثرا برای تصفیه آبهای زیر زمینی بکار گرفته می شود با انجام عمل اکسیداسیون قادر است گازهای و فلزات متعددی از قبیل ﻫﯿﺪروژن ﺳﻮﻟﻔﻮره، دی اکسیدن کربن، متان، آهن و منگنز، مزه و بوی نامطبوع، اکسیژن محلول را از آب خارج نماید.به طور کلی درانجام مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه هوادهی به دو روش فرستادن آب به هوا یعنی قطرات ریز آب درهوا منتشر و یا دمیدن هوا به این صورت که حبابهای هوا را به داخل آب تزریق کند، صورت می پذیرد .ساختار هوادهنده ها به گونه ای است که موجب افزایش تماس سطح آب با هوا شود که به منظور جلوگیری از تجمع گازهای سمی به سیستم تهویه با دقت بالا به کار می آیند .

ﻫﻮادﻫﯽ Aeration

اﻧﻌﻘﺎد و ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزی Flocculation & Coagulation

یکی دیگر از اقدامات دیگربرای مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه انعقاد و لخته سازی مواد معلق موجود در آب است . درصورتیکه طی مراحل ذکر شده مواد معلق به دلایل مختلف از جمله وزن سبک، و اندازه کوچک ته نشین نشده و همچنان در آب باقی بمانند میبایست از این روش استفاده نمود چرا که ذرات ریز و میکروسکوپی که با چشم غیر مسلح قابل رویت نیستند از قبیل گل و لای، میکروبها، ذرات رنگ و ویروس ها به صورت کلوئیدی در آب هستند که به دلیل وزن و اندازه خیلی کوچک درون آب ته نشین نمی شوند، و در صورتیکه حذف نشود و همچنان درون آب باقی باشد روی بو و رنگ آب تاثیرگذار خواهد بود، به همین منظور با روش انعقاد و لخته سازی و ایجاد سوسپانسیون رقیق می توان آنها را حذف نمود. طی این فرآیند با استفاده از مواد منعقد کننده و تبدیل کلوئیدها به ذرات ژلاتینی با ابعاد بزرگتر و وزن سنگین تر می توان موجب ته نشین شدن این مواد در آب شد. عمل انعقاد شیمیایی برای این قسمت از مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه توسط افزایش فلزاتی از قبیل سولفات آلومینیوم، کلرید فریک صورت می پذیرد در واقع میتوان گفت هدف از انجام فرآیند انعقاد و لخته سازی حذف موادی از قبیل باکتری ها، رنگ و بو، عوامل بیماری زا، جلبک ها، آهن، منگنز و سایر مواد آلی آب  است و آبی که این مرحله از تصفیه را گذرانده باشد از نظر ظاهری و ساختاری با  کیفیت بهتری برای مراحل بعدی آماده می گردد.

اﻧﻌﻘﺎد و ﻟﺨﺘﻪ ﺳﺎزی Flocculation & Coagulation

ﮐﺎﻫﺶ ﺳﺨﺘﯽ آب Softening of water

در این مطلب به یک قسمت دیگر از مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه  تحت عنوان انجام فرآیند کاهش سختی آب  می پردازیم . در هنگام عبور آب از مسیر و بستر رودخانه ها با خود املاح و مواد معدنی  را هم به همراه دارد که در نتیجه هم به تصفیه خانه وارد می گردد که این مواد معدنی از قبیل کلسیم و یا منزیم در آب موجب افزایش سختی آب می گردند. یکی از متداول ترین مراحل در تصفیه آب آشامیدنی کاهش سختی یا به اصطلاح نرم کردن آب می باشد واین عملیات سختی گیری میتواند در تصفیه خانه و یا بوسیله دستگاه تصفیه آب در محل مصرف انجام پذیرد اما ابتدا لازم است  سختی آب در آزمایشگاه مورت تست و آزمایش قرار بگیرد ودر صورتی که میزان سختی آب بیش از اندازه باشد میبایست این پروسه در در تصفیه خانه انجام. اما در صورت سختی بین 50 تا 150 میلی گرم در لیتر، مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه حذف و جهت استفاده به مصرف کننده در بازار عرضه می شود . البته به طور کلی متداول ترین روش جهت سختی گیری حذف مواد آلی از آب است.

گندزدایی یا ضدعفونی

مرحله ی دیگر در تصفیه آب  حذف میکروارگانیسم های موجود در آب می باشد که طی آن آب با عبور از منبع اصلی و طی مسیری طولانی تا رسیدن به تصفیه خانه ممکن است به وسیله ی میکروارگانیسم هایی از قبیل باکتری ها، قارچ ها، میکروب ها آلوده شود و به طبع آب آلوده موجب بروز بیماری های گوارشی و شده و سلامت و بهداشت افراد را به خطر می اندازد. بنابراین برای انجام مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه از دو روش شیمیایی و فیزیکی با هدف آلودگی و میکروارگانیسم های موجود در آب میتوان اقدام کرد که یکی از متداول ترین روش های حذف شیمیایی استفاده از کلر است اما در مقابل روش فیزیکی با استفاده از عواملی از قبیل نور و یا گرما به حذف میکروارگانیسم ها اقدام کرده یعنی با بهره گیری از نور ماده را تا نقطه جوش یعنی  تا دمایی که در آن باکتری های بیماری زا تولید نشده یا از بین می روند استفاده می شود و از آنجا که نور خورشید دارای  اشعه های فرابنفش  است آب با خاصیت ضدعفونی شده تامین می گردد .

ذﺧﯿﺮه ﺳﺎزی

آخرین مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه ذخیره سازی می باشد. پس از طی تمامی مراحل ذکر شده و فیلتراسیون، آب عاری از هر نوع آلودگی و کاملا تمیز و بهداشتی به آب قابل شرب تبدیل می شود و با ذخیره آب در مخزن های تمیز، آب شرب قابل توزیع در شبکه آبرسانی شهری می باشد. در خصوص تصفیه آب آشامیدنی می توان گفت که با توجه به اهمیت و نقش عمده ی آب شرب سالم در حفظ سلامت افراد جامعه بهتر است، مراحل تصفیه و گندزدایی کامل و با دقت بالایی انجام بگیرد .

ذﺧﯿﺮه ﺳﺎزی
0 0 votes
امتیازدهی به مقاله
اشتراک
اطلاع رسانی برای
guest
0 نظرات
Inline Feedbacks
View all comments
اینها را هم ببینید
بسته
دکمه بازگشت به بالا
0
لطفا دیدگاه خود را برای این مقاله درج کنیدx