در این نوشتار سعی داریم به بررسی این مسئله بپردازیم که اسپرینکلر چیست و چگونه کار می کند. همانطور که می دانید سیستم های ساختمان از اجزای متعددی برخوردار هستند که هر یک کاربرد خاصی دارد. تجهیزات مورد نیاز هر ساختمان توسط مهندسین پروژه ها تامین می گردد و در هر سازه ای لازم است تمهیدات مورد نیاز را در این راستا انجام داد تا زمان لازم بتوان از آن استفاده کرد. سیستم اسپرینکلر (sprinkler) از مهم ترین تجهیزات می باشد که وجود آن کمک به حفظ امنیت ساختمان می نماید؛ از این دارای اهمیت به سزایی است. در این نوشتار به معرفی آن پرداخته ایم و سعی داشته این نحوه عملکرد آن را نیز شرح دهیم تا سازندگان، سرمایه گذاران و مهندسین را نسبت به این امر مطلع سازیم و اطلاعات مربوطه را در خصوص این سیستم به صورت جامعه شرح دهیم. در تاسیسات ساختمان نیاز به محصولات و سیستم های متعددی می باشد که دارای انواع مختلفی بوده و توسط کمپانی های گوناگون تولید و توزیع می شود. حال می توان به این موضوع پرداخت که اسپرینکلر چیست و چگونه کار می کند.
اسپرینکلر در حقیقت یکی از روش های اطفاء حریق است که به صورت سامانه پاششی عمل کرده و در صورت بروز آتش سوزی، آن را تشخیص می دهد. این سیستم به منظور اطفاء آتش سوزی مورد استفاده گسترده ای قرار می گیرد و با وجود آنکه در گذشته بیشتر در ساختمان های بزرگ مانند کارخانه ها و مراکز تجاری نصب میشد، امروزه به سبب مقرون به صرفه بودن و کارکرد مطلوب آن ها، در سازه های مسکونی نیز نصب می گردد تا بدین صورت ایمنی آن حفظ شود. به صورت دقیق تر اسپرینکلر تشکیل شده از شبکه ای از لوله ها است که در سقف ساختمان تعبیه می شوند. ساختار آن دارای یک شیر آب و یک سوراخ در لوله ها می باشد که از طریق این اجزا آب را در صورت آتش سوزی به داخل محوطه نصب شده روانه می نماید. امروزه در سراسر جهان از اسپرینکلر جهت خاموش کردن آتش استفاده شده و سالانه بیش از 40 میلیون دستگاه در انواع پروژه های ساختمانی نصب می گردد. تاریخچه اختراع این سیستم به سالیان بسیار دوری باز می گردد اما اسپرینکلر به معنای مدرن امروزی آن با صفحه شیشه ای در کشور انگلستان حدود 150 سال پیش ابداع شده و از آن زمان به بعد به صورت گسترده مورد استفاده انواع سازه ها قرار می گیرد تا در صورت آتش سوزی به کار آید. با توجه به آمار موجود می توان ادعا کرد که 96 درصد از آتش در ساختمان ها مجهز به سیستم اسپرینکلر، کنترل شده و از شدت خطر آن به میزان قابل توجهی جلوگیری می کند. در ادامه عنوان اسپرینکلر چیست و چگونه کار می کند، قصد داریم به نحوه عملکرد آن بپردازیم.
اسپرینکلر چگونه کار می کند
پس از معرفی سیستم اطفای حریق اسپرینکلر، تاریخچه و موارد کاربرد آن، بایستی به نحوه عملکرد آن اشاره کرد تا ببینیم این سیستم چگونه کار می کند و آتش را به چه صورتی تشخیص می دهد. این سیستم با افزایش دما به میزان قابل توجهی، شیشه جیوه آن شکسته شده و آب به سمت فضای محیط پاچیده می شود. در واقع این سیستم شامل یک منبع آب، شبکه ای از لوله ها، یک شیشه جیوه، اتصالات و شیر پخش کننده آب می باشد تا از طریق هماهنگی میان این اجزا عمل اطفاء را انجام دهد. البته نگفته نماند که امروزه با پیشرفت تکنولوژی های این عرصه، به جای آب فشان و جیوه از سنسور استفاده می شود. دمای حساس به این سیستم در ارتفاع های مختلف متفاوت بوده و اساس کار آن به شیوه های گوناگون می باشد. دوشاخه تعبیه شده در اسپرینکلر به حررات حساس بوده و هنگام آتش سوزی به صورت خودکار باز بشکند و اسپرینکلر گشوده شود. در صورت آتش سوزی لامپ شکسته و شاخه را آزاد می سازد تا آب را به صورت اسپری با فشار زیاد پخش کند. ناگفته نماند که دوشاخه این سیستم به دو شکل می باشد که یا تشکیل شده از یک لامپ شیشه ای کوچک است که محتوای آن از مایع پایه آن گلیسیرین پر می شود؛ چنانچه آتش سوزی شود، گرم شده و پس از منبسط شدن می شکند. شکل دوم آن آلیاژ فلز وود (فلزی چوب) است که از مخلوط سرب، کادمیوم، بیسموت و قلع ساخته می شود که در دمای پایین ذوب می گردد.
گفتنی است که سیستم های آب فشان نظیر کپسول آتش نشانی به هنگام حریق الکتریسیته، به سبب رسانا بودن آب، مفید نخواهند بود. پس از بررسی اینکه اسپرینکلر چیست و چگونه کار می کند، می توان به انواع آن نیز اشاره داشت؛ انواع سیستم های اسپرینکلر شامل سیستم خشک، تر، جریان آزاد و نیمه آزاد می باشد که مدل لوله خشک آن، لوله های تعبیه شده در سقف با هوای فشرده یا گاز نیتروژن پر می شود و زمان آتش سوزی هوایی که تحت فشار است، از اسپرینکلر خارج می گردد و موجب کاهش فشار ناگهانی در لوله می شود سپس شیر کلاپر باز شده و آب قرار گرفته در امتداد همان لوله در محیط اسپری می شود. در مدل اسپرینکلر آبی که با آب سرد عمل می کند، در صورت وجود حرارت و افزایش دما، سیستم باز شده و بلافاصله آب خارج می شود. در واقع در این مدل تمام لوله های سقف از آب سرد پر شده و تحت فشار قرار می گیرند تا بلافاصله پس از ذوب شدن فلز چوب، آزاد شوند. خطر این مدل آن است که در صورت سرمای هوا، ممکن است آب درون لوله ها یخ بزند و بترکد. اسپرینکلرهای اتوماتیک نیز با وجود آنکه ظاهرا یکسان به نظر می رسند، از انواع مختلفی ساخته می شوند و برای ساختمان ها و محیط های مختلف، با مشخصه های منحصر به فرد به کار می آیند.این سیستم را می توان روی سقف قرار داد و یا اینکه روی یک دیوار جانبی که به سمت داخل متمایل است. اسپرینکلرهایی که به منظور مصرف خانگی طراحی و تولید می شوند، دارای یک کلاهک پوششی می باشند که بدین طریق تا حد ممکن در سقف یا دیوار فرو روند. همچنین به منظور جلوگیری از خوردگی و فرسایش، برخی از مدل های آن دارای پوشش تفلون یا پلی استر اند تا محافظت شوند. طراحی منحصر به فرد و تنوع رنگی این محصول به خریداران آن امکان بیشتری به منظور انتخاب مدل مناسب با محیط ساختمانی شان می دهد.
