در این مقاله قصد داریم به نقش دیگ در موتورخانه و عملکرد آن بپردازیم. سیستم گرمایشی مرکزی از دیرباز یکی از متداول ترین روش های تأمین آبگرم در سازه های ساختمانی به شمار می رود. دسترسی به آبگرم در فصل سرد سال، یکی از دغدغه های افراد است که در همین راستا روش های ابداعی و مختلفی به کار گرفته می شود که آبگرم مورد نیاز برای انجام امور روزمره و آب مورد نیاز مدارگرمایشی ساختمان را تأمین نماید. یکی از سیستم هایی که در بین تجهیزات گرمایشی بیشترین کاربرد را دارد و به دلیل برخورداری از مزیت های متعدد و تولید حجم مناسب از آب گرم بیشتری استفاده می کند، نصب و اجرای موتورخانه است. موتورخانه ها از سری سیستم های گرمایشی هستند که به کمک تجهیزات و مولدهای حرارتی آب گرم مورد نیاز ساختمان را تأمین می کنند.
نحوه عملکرد موتورخانه به این صورت است که آب مورد نیاز، توسط مولدهای حرارتی گرم شده و از طریق لوله های تعبیه شده به واحدهای ساختمان انتقال داده می شود. به منظور تأمین آبگرم در موتورخانه، اجزا و تجیهزات متعددی نیاز هست که کارایی هر کدام روی عملکرد نهایی سیستم تاثیرگذار است. از پرکاربردترین مولدهای گرمایی در سیستم مرکزی و موتورخانه ها، دیگ های حرارتی هستند. دیگ ها، انرژی حرارتی را از مشعل گرفته و گرمای مورد نیاز آب ورودی به محفظه را فراهم می کنند و به این ترتیب آب گرم مورد نیاز مدار تأمین می گردد. دیگ یا بویلر بسته به نوع مصرف در انواع و ظرفیت های مختلف طراحی و ساخته می شود که در ادامه به نقش دیگ در موتورخانه و انواع آن اشاره خواهیم کرد.
عملکرد دیگ در موتورخانه و انواع آن
موتورخانه از متداول ترین سیستم گرمایشی در تأسیسات ساختمان به شمار می رود که از کنار هم قرار گرفتن اجزا و تجهیزات متعددی تشکیل شده که مهمترین آنها، دیگ یا بویلر خواهد بود. دیگ موتورخانه، محفظه ای است که آب ورودی آن به واسطه سوختن مواد سوختی، گرم می شود. بسته به میزان گرما، آب با شرایط مختلفی از دیگ خارج و بسته به همین میزان و معیار، دیگ ها در سه دسته متفاوت تقسیم بندی می شوند. میزان گرمای آب خروجی از محفظه از معیار های دسته بندی دیگ ها به حساب می آید. اگر آب ورودی دیگ پس از جذب حرارت به آبگرم با حداکثر دمای 87 درجه سانتی گراد تبدیل شود، دیگ آب گرم نامیده می شود. اگر آب ورودی با حداکثر دمای حدود 200 درجه سانتی گراد به آب داغ تبدیل شود به آن دیگ آب داغ و در صورتی که به بخار تبدیل گردد به آن دیگ بخار می گویند.
گرمای مورد نیاز دیگ در موتورخانه از طریق سوخت مشعل ها، تأمین می شود. با روشن شدن مشعل و سوختن مواد سوختی گرما حاصل شده و از این طریق آب ورودی به محفظه با جذب حرارت به آبگرم تبدیل خواهد شد. با توجه به نوع عملکرد آنها، می توان گفت سیستم حرارت مرکزی، دیگ ها یا همان بویلر ها هستند، چرا که نقش به سزایی در عملکرد موتورخانه و تأمین آبگرم ایفا می کنند. آب ورودی به دیگ آبگرم از طریق گرمای حاصل از شعله مشعل به آبگرم تبدیل شده و با درجه حرارت بالاتری از طریق لوله های آبگرم به سایر واحدهای ساختمان و تجهیزات گرمایشی نظیر رادیاتورها و یا شوفاژها منتقل می گردد. با رسیدن آب گرم به رادیاتورها و انتقال حرارت به محیط، گرمای خود را از دست داده و مجدداً از طریق لوله های برگشت به محفظه دیگ در مورتورخانه باز گردانده می شود تا دوباره گرم شده و وارد چرخه مدار گرمایشی شود. این فرایند به طور دائم بین دیگ و مبدل های حرارتی انجام می شود و به منظور تأمین آبگرم مصرفی و گرمایشی ساختمان تکرار می گردد. با توجه به اهمیت و نقش دیگ در مورتورخانه، این تجهیزات در مدل های مختلفی با کارایی های متنوع تولید و عرضه می شوند. از مهمترین معیارهای دسته بندی دیگ آبگرم، جنس آن است.
انواع دیگ موتورخانه از نظر نوع جنس
آبگرم مورد نیاز مدار گرمایشی ساختمان، توسط دیگ گرم و استفاده می شود و با توجه به نوع و موقعیت نصب آن در انواع و ظرفیت های مختلفی تولید و عرضه می گردد. دیگ ها از نظر نوع جنس در دو مدل چدنی و فولادی عرضه می شوند که در ادامه به طور مختصر به ساختار آنها، مزایا و معایب هریک اشاره خواهیم کرد.
دیگ چدنی : براساس نوع جنس آلیاژ به کار رفته در بدنه دیگ به عنوان چدنی شناخته می شود. از ویژگی های ساختاری این مدل دیگ آبگرم پره پره بودن آن است. دیگ های چدنی از کنارهم قرار گرفتن پره هایی از جنس چدن تهیه می شوند. از مزایای این مدل دیگ در موتورخانه، می توان به نصب و راه اندازی راحت آن اشاره کرد. به دلیل پره پره بودن به راحتی قابل حمل بوده و در صورت نیاز به هر نوع تغییر، می توان در همان محل نسبت به تعویض پره ها اقدام نمود. از نظر اقتصادی این دیگ ها نسبت به نوع فولادی گرانتر هستند و با قیمت بیشتری به بازار عرضه می شوند.
دیگ فولادی : از دیگر مدل های دیگ در موتورخانه که کاربرد گسترده ای نیز دارند، بویلرهای فولادی هستند. این مدل از دیگ به صورت یکپارچه و از آلیاژ فولاد تهیه شده است. دیگ فولادی قابلیت کارکرد در فشارهای بالا را دارد. همچنین به دلیل یکپارچه بودن، وزن بیشتری نسبت به مدل های چدنی دارند، به همین سبب جابه جایی این سری تجهیزات گرمایشی کمی دشوار بوده و وزن سنگینی خواهند داشت. به طور عمده در ساختمان هایی با فضاهای بالاتر و امکان حمل تجهیزات سنگین از این مدل دیگ آبگرم در موتورخانه استفاده می کنند. این مدل از بویلرها نسبت به مدل چدنی از قیمت مناسب تر و فشار کاری بالاتری بهره می برند. دیگ های فولادی در دو دسته فایر تیوب و واترتیوب طراحی و ساخته می شوند.
