در این مقاله از دماپویا قصد داریم انواع آتش سوزی را شرح دهیم و انواع روش های خاموش کردن آن را نیز مورد بررسی قرار دهیم. متاسفانه آتش سوزی از بلایایی می باشد که بشر از دیرباز با آن دست و پنجه نرم می کند. این پدیده باعث خسارت های بسیار جدی مالی و جانی می شود و در زمانی کوتاه می تواند خانمان سوز باشد. حریق در حقیقت با نور و حرارت بسیار بالا و دود خطرناک همراه است. از لحاظ نوع ما انواعی از آتش سوزی را داریم که در ادامه آن ها را نام خواهیم برد و هر یک را به تفکیک توضیح خواهیم داد. علاوه بر تعریف و بررسی انواع آتش سوزی، لازم می باشد انواع روش های خاموش کردن آن را نیز توضیح دهیم زیرا در صورتی که آتش را به سرعت خاموش نکنیم خسارات ناشی از آن بسیار خطرناک خواهد شد و گسترش خواهد یافت. آشنایی با انواع آتش سوزی و روش خاموش کردن آن ها با توجه به این مسئله که مستقیما با سلامتی انسان سرو کار دارد و می تواند خسارت های مالی جبران ناپذیری را ایجاد کند، بسیار ضرورت دارد و لازم است افراد آن را مطالعه نمایند تا نسبت به آن آگاه شوند.
انواع آتش سوزی بر اساس تعریف و نوع ماهیت آن طبقه بندی می گردد و با وجود آنکه ممکن است این طبقه بندی در کشورهای مختلف متفاوت باشد، اما در حقیقت ماهیت و دسته بندی که قصد داریم آن را توضیح دهیم، در همه جا مشترک می باشد. در دسته بندی های ارائه شده توسط کشورهای اروپایی و آمریکا و ژاپن تفاوت هایی وجود دارد که توضیح خواهیم داد و البته تعدادی از این گروه ها در همه جا مشترک اند.
طبقه A: طبقه یا گروه A شامل حریق مواد خشک و جامدی می باشد که پس از سوختن از خود خاکستر به جا می گذارند. در این نوع از آتش سوزی مواد قابل اشتعال مانند چوب، پلاستیک، کاغذ، پارچه و امثال آن می سوزند و خاکستر به جا می گذارند. در این گروه عامل آتش یا آتش های مغزی یا همان درونی در واقع می تواند موارد نامبرده شده باشند که ساختار آلی دارند و اغلب حریق در آن ها توام با مواد جامد گداخته خواهد بود.
طبقه B: طبقه یا گروه B یکی دیگر از انواع آتش سوزی بوده که مختص مایعات و جامدات قابل اشتعال است. در واقع حریق مایعات قابل اشتعال در این گروه قرار دارد که پس از سوختن از خود خاکستری به جا نخواهند داشت. این مایعات شامل الکل، نفت، بنزین، گازوئیل و مایعات قابل اشتعال نظیر این سوخت ها می باشد. آتش مایعات یا آتش های سطحی سوز در این گروه جای خواهد داشت.
طبقه C: از دیگر انواع آتش سوزی گروه یا طبقه C می باشد که شامل سوختن گازهای قابل اشتعال است. گازهای طبیعی، استیلن و دیگر گازهای این چنینی در این گروه قرار دارند. نکته حائز اهمیت در خصوص این طبقه آن است که در صورت انفجار و آتش سوزی گاز، وسیله و روشی جهت کنترل آن وجود ندارد و نمی توان از آن جلوگیری کرد. اما در صورتی که گاز در مخزن باشد، می توان با انجام روش هایی نظیر سد کردن و خنک کردن آن در دقایق اولیه آتش سوزی می توان آن را کنترل نمود. البته بایستی دقت داشت که این عملیات بایستی پیش از داغ شدن مخزن و تغییر فرم آن انجام گیرد. لذا پیشگیری در آتش سوزی این موارد نسبت به کنترل آن که بسیار ریسک پذیر بوده، بهترین راهکار است. در نهایت ناگفته نماند که در برخی از طبقه بندی ها، گازهای قابل اشتعال قرار ندارند و به عنوان یک طبقه مستقل در نظر گرفته نمی شود.
طبقه D: طبقه یا گروه D که از دیگر موارد مربوط به انواع آتش سوزی و روش خاموش کردن آن ها می باشد، مربوط به سوختن فلزات است. سوختن فلزات قابل اشتعال نظیر پتاسیم، آلومینیوم، منیزیم و غیره در این طبقه قرار دارند.
طبقه E: گروه یا طبقه E در برخی از دسته بندی های انواع آتش سوزی قرار دارد که مربوط به وسایل برقی و حریق الکتریسیته می باشد. از جمله این موارد می توان به دینام موتور یا ژنراتور آن، تلویزیون، سشوار، ماکروفر و امثال آن اشاره داشت که در واقع در این موارد عامل آتش سوزی الکتریسیته می باشد و یا عامل در این پدیده تاثیرگذار بوده است. در این نوع از آتش سوزی ممکن است حریق های دیگر نیز رخ دهد. لازم به ذکر است که در دیگر دسته بندی ها، عامل الکتریسیته را در گروه C قرار می دهند.
به صورت دقیق تر تقسیم بندی حریق در کشورهای اروپایی و استرالیا توسط مراجع رسمی حریق به پنج کلاس یا طبقه A,B,C,D,E تقسیم بندی می شود؛ در حالیکه تقسیم بندی در ژاپن و آمریکا در چهار دسته به صورت A,B,C,D می باشد. همانطور که گفته شد، گروه A,B و D در همه جا یکسان بوده و همچنین اخیرا گروه های جدیدتری با عنوان K و F افزوده شده اند که مربوط به حریق آشپرخانه و آتش ناشی از روغن آشپزی می باشد.
روش های خاموش کردن انواع آتش سوزی
پس از بررسی و آشنایی با انواع آتش سوزی، لازم است که روش های خاموش کردن آن آتش سوزی را نیز نام برده و مورد بررسی قرار دهیم. خفه کردن اکسیژن، رقیق کردن، سرد کردن، استفاده از انواع کپسول آتش نشانی از روش های خاموش کردن انواع آتش سوزی می باشد که کاربرد آن ها را در هر طبقه و کلاس حریق شرح خواهیم داد.
روش خاموش کردن آتش سوزی طبقه A: سرد کردن مواد جامد قابل اشتعال مانند پارچه، چوب، پلاستیک و غیره بهترین روش خاموش کردن آن است. در این راستا توصیه می شود از آب به عنوان ابزار اطفایی استفاده شود که اقتصادی و به صورت وسیعی در دسترس است. در واقع در این روش لازم بوده که با استفاده از آب درجه حرارت جسم محترق کاهش یابد تا حدی که حریق متوقف شود. لذا سرد کردن به وسیله آب را تا زمان اطفای سوختن کامل متوقف نکنید.
روش خاموش کردن آتش سوزی گروه B: جهت اطفای حریق گروه B که همانطور که گفته شد، شامل مایعات اشتعال زا میشد، بهترین روش خفه کردن است. در این عملیات بایستی ضلع اکسیژن مثلث آتش انجام شود که منظور همان خفه کردن یا گرفتن اکسیژن می باشد. به منظور خفه کردن مایع در حال حریق از کپسول آتش نشانی کف، پودر و گاز و همچنین ئیدروکربورهای هالوژنه استفاده می شود. در صورتی که به این کپسول دسترسی نداشتید، می توانید این عمل را به وسیله پتو، شن یا ماسه انجام دهید.
روش خاموش کردن آتش گروه C: بهترین روش اطفای حریق در صورت آتش سوزی گازهای قابل اشتعال، روش قطع سوخت یا جداسازی می باشد. همانطور که گفته شد سد کردن در این نوع از حریق راهکار مناسبی بوده که منظور از انجام این عملیات جلوگیری از رسیدن گاز قابل اشتعال (مانند گازهای طبیعی) به مرکز آتش سوزی است. در این روش اغلب شیر گاز باید بسته شود و یا به هر طریق دیگر، از نشت گاز جلوگیری گردد.
روش خاموش کردن آتش سوزی گروه D: اطفای حریق این سری از حریق که مربوط به فلزات بوده، به وسیله کپسول آتش نشانی انجام می گیرد. انتخاب کپسول به نوع فلز اعم از سدیم، منیزیم، آلومینیوم و … بستگی دارد.
روش خاموش کردن آتش سوزی گروه E: همانطور که گفته شد، حریق E از دیگر کلاس های آتش سوزی بوده که شامل الکتریسیته می باشد. به منظور اطفای حریق این گروه لازم است ابتدا وسیله برقی محترق را از برق کشیده و جریان الکتریسیته را قطع نمایید. سپس نسبت به خاموش کردن آتش اقدام نمایید؛ در این راستا توصیه می شود که از روشی استفاده کنید تا آسیبی به دستگاه برقی نرسد و بتوان مجدد از آن استفاده کرد. در حقیقت بهره گیری از گاز دی اکسید کرین CO2 بهترین روش خاموش کردن آتش سوزی این طبقه است که به دلیل آنکه عایق جریان الکتریسیته می باشد، کاربرد موثری دارد.
