در این نوشتار از دماپویا تلاشی داشته ایم تا به این عنوان بپردازیم که مراحل ساخت ساختمان چیست و این مراحل شامل چه اقداماتی می شود. اغلب ما چندین بار با ساختمان های در حال ساخت و اقدامات مربوط به آن مواجه شده ایم و ممکن است این سوال مطرح باشد که هر ساختمان طی چند مرحله ساخته شده و این مراحل شامل عملیاتی می باشد. مسئولیت انجام این مراحل به عهده یک تیم گسترده از مهندسین پروژه، سرمایه گذاران، ناظر، معمار، پیمانکار و مجریان می باشد. از آنجا که ساخت و ساز یک سرمایه گذاری پرسودی در کشور به شمار می رود، افراد زیادی تمایل دارند که در آن سرمایه گذاری کنند و لذا اطلاع از مراحل پیچیده ساخت آن ضرورت دارد. با توجه به روند و تعدد مراحل مختلف این عملیات، مدت زیادی طول می کشد تا ساختمان و تمامی واحدهای آن به اتمام برسند و پروژه تحویل داده شود. سرمایه گذار تمامی پروسه و مراحل ساخت و ساز ساختمان را به تیم مربوطه و متخصص می سپارد ولی اشراف به مراحل انجام آن ضرورت دارد. با توسعه ساختمان سازی در شهرهای مختلف و رشد چشمگیر تکنولوژی، تغییرات فراوانی در این عملیات صورت گرفته است که سبب دگرگونی اشکال ساخت و صرفه جویی در هزینه های آن شده است. همچنین به واسطه تفاوت مواد اولیه و مصالح مرغوبی که در بازار امروزه دیده می شود کارفرمایان و صاحبان پروژه های متفاوت انتظار به مراتب بیشتری از کیفیت نهایت کار دارند. حال به مراحل ساخت ساختمان خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
8 مرحله ساخت ساختمان
در این مقاله به دنبال بررسی مهم ترین و اصلی ترین مراحل ساخت و ساز ساختمان هستیم تا با ارائه اطلاعات کافی در خصوص این مطلب کارفرمایان و سرمایه گذاران را نسبت به این پروسه آگاه سازیم. آشنایی کامل با تمامی این مراحل می تواند بسیار مفصل و از حوصله خوانندگان گرامی خارج باشد؛ لذا سعی داشته ایم از بررسی جزئیات و تمامی مراحل مقدماتی این پروسه صرف نظر کرده و صرفا به اصلی ترین مراحل آن اشاره داشته باشیم. از جمله مراحل جزئی که به صورت اجمالی می توان از آنها نام برد، عقد قراردادهایی به وکیل و مهندسان مربوطه نظیر قرارداد وکالت اجرای اموری در زمینه شهرداری به منظور اخذ پروانه و پایان کاری و همچنین عدم خلافی است. قرارداد با مهندسین جهت طراحی و فراهم سازی نقشه های مقدماتی، نقشه واقعی نقشه سازه نگهبان توسط دفتر فنی می باشد. اخذ پروانه برای ساختمان، بیمه کارگاه و تخریب ساختمان قدیمی، انجام کارهای اداری از دیگر امور مقدماتی ابتدایی است که از توضیح مفصل آن ها خودداری کرده ایم تا به صورت دقیق تر در مراحل اجرایی آن متمرکز شویم.
طراحی نقشه
پس از مراجعه مالک به شهرداری و درخواست اخذ پروانه برای ساختمان و سپس پس از بازدید مامورین شهرداری و بررسی موارد مهم و اندازه گیری ابعاد ملک، دستور نقشه طبق قوانین سازمان نظام مهندسی صادر می گردد. لذا از اولین مراحل ساخت ساختمان می توان به طراحی نقشه معماری آن اشاره کرد. مهندس معمار بایستی دارای پروانه اشتغال به کار داشته باشد و نقشه را مطابق آنچه مد نظر مالک است و البته قوانین نظام مهندسی، ضوابط شهرسازی و اصول معماری طراحی نماید. ناگفته نماند که مقاومت زمین زیر جهت طراحی باید مشخص شوند تا براساس مرغوبیت زمین، تراکم خاک و چسبندگی این امر به نحو احسن انجام گیرد. معمار بایستی توانایی تشخیص اجرایی بودن طرح را نیز داشته باشد و تا اخذ تاییدیه شهرداری این روند را پیگیری کند. همچنین در صورت درخواست کارفرما مبنی بر انجام اصلاحات در مراحل اجرایی بعدی پروژه، طراح نسبت اصلاح آن بنا بر اصول گفته شده، اقدام خواهد نمود. تهیه نقشه های تاسیسات مکانیکی و نقشه تاسیسات برقی نیز توسط مهندس مکانیک و مهندس برق انجام می گیرد که آن ها نیز در صورت اخذ پروانه اشتغال به کار این نقشه ها را طراحی خواهند کرد. تاسیسات مکانیکی شامل لوله کشی، کانال های کولر، موتورخانه و پکیج بوده و نقشه تاسیسات برقی نیز مربوط به نقشه برق، سیستم اعلان حریق و تابلوها می باشد.
خاک برداری، گودبرداری و پی ریزی
پس از طراحی نقشه های لازم، گودبرداری و مرحله پی ریزی آغاز می شود که از مهم ترین مراحل ساخت ساختمان است. ابتدا پیش از انجام این کار تعداد طبقات، مشخصات سازه، طول و عرض فوندانسیون مشخص می گردد. لذا مکان اجرای پروژه از نظر جغرافیایی و همچنین آزمایش خاک باید انجام شود. تست خاک به این منظور انجام می گیرد که اصطلاحا به زمین بکر برسند و میزان سستی خاک محل مورد نظر تثبیت شود. پس از انجام این تست خاک برداری صورت می گیرد؛ در این مرحله مصالح سست لغزشی نظیر قلوه سنگ، شن، سنگ ریزه و ماسه از محل پروژه جمع آوری می شود. پس از آماده شدن این بستر و انجام خاک برداری، مرحله گودبرداری فرا می رسد؛ علاوه بر تعیین جنس خاک عمق گودبرداری و معین کردن وجود آب های زیرزمینی از اقدامات این مرحله به شمار می رود. در این مرحله زمین با عمقی حداقل نیم و حداکثر بالغ بر دو متر حفر می شود که این امر با لودر به همراه بیل مکانیکی انجام می شود. عمق این گود به ارتفاع ساختمان بستگی دارد. در صورت گودبرداری سطحی یا عمیق، به هر حال لازم است از بابت نشست احتمالی آن اطمینان حاصل شود. پس از گودبرداری مرحله پی ریزی صورت می گیرد که طی این مرحله پی ها روی یک لایه کم سیمان قرار داده می شود. این امر از احتمال تاخوردگی پی ها و در نتیجه فرسودگی آن ها جلوگیری می نماید. سپس نقشه ساختمان بر روی پی ها و زمین اجرا می گردد.
آرماتوربندی و اسکلت بتنی ساختمان
از آنجا که استحکام ساختمان به مرحله آرماتوربندی بستگی دارد، این پروسه از حساس ترین مراحل ساخت ساختمان محسوب می شود. این مرحله با هدف افزایش فشار مقاومت کششی بتن انجام می گیرد. در این مرحله که از حساسیت بسیار زیادی قرار دارد، میلگردها به وسیله جوش یا بست فلزی در کنار یکدیگر قرار داده می شوند تا کشش استحکام بتن افزایش یابد. به موجب حساسیت بسیار زیاد آن، درصد احتمال خطا بایستی در این مرحله در کم ترین حد ممکن باشد؛ زیرا در غیر این صورت تهدید جدی برای ایمنی ساختمان خواهد بود. تمام نیروهای کششی ساختمان با انجام این امر به میلگردها منتقل خواهد شد. قطر آرماتورهای به کار گرفته شده بستگی به بزرگی ساختمان های بتنی خواهد داشت و چهار مدل وصله آرماتوربندی شامل وصله جوشی، وصله مکانیکی، پوششی و وصله اتکایی می باشد.
قالب بندی و بتن ریزی ساختمان
به منظور مقاوم سازی ساختمان، علاوه بر پی ریزی، قالب بندی نیز از دیگر مراحل ساخت ساختمان که به این منظور انجام می شود. قالب بندی استفاده از قطعه های چوبی یا فلزی برای شکل دهی به بتن است تا از احتمال فروپاشیدگی آن جلوگیری نماید. قالب های پلاستیکی نیز موجود می باشد که در برخی پروژه ها مورد استفاده قرار می گیرد. قالب بندی انسجام و مقاومت بتن را تا حد مورد نیاز افزایش می دهد. بتن ریزی که از دیگر مراحل مقاوم سازی و استحکام به شمار می رود، که پس از قالب بندی باید نسب به آن اقدام شود و ضرورت دارد که در نهایت دقت این امر صورت گیرد. پس از انجام بتن ریزی که احتمال اشتباه آن بایستی به حداقل برسد، قالب های مورد نظر جدا می شود و نوبت به انجام مرحله اسکلت سازی می شود. نکته حائز اهمیت در انجام قالب بندی این است که احتیاط شود روغن به آرماتورها سرایت نکند. این قالب بندی در هر قسمت به نحوی مشخص انجام می گردد. قسمت های نیاز به قالب بندی شامل پی ها، ستون ها، سقف و تیرهای اصلی می باشد که به این امر نیاز دارند.
اسکلت بندی ساختمان
در ادامه مراحل ساخت ساختمان، اسکلت بندی از دیگر مراحل دارای اهمیت آن است که باید به آن اشاره شود. به منظور انجام این کار از اسکلت های فلزی یا بتنی استفاده می شود که در این خصوص ذکر این نکته حائز اهمیت است که اغلب از مدل بتنی استقبال بیشتری می شود که علت آن هزینه کمتر آن در مقایسه با اسکلت فلزی می باشد. در صورت استفاده از هر اسکلت، آن ها به همراه میلگردها و تیرآهن به پایه های فلزی تثبیت می شوند که در مرحله مقاوم سازی ساخته شده بود. به منظور انجام اسکلت سازی، نخست ستون های وسط ساخته می شود چرا که کل بار را متحمل خواهند شد و سپس نسبت به ساخت ستون های کناری که نصف بار به آن ها وارد می شود، و در آخر به ساخت ستون های گوشه اقدام خواهد شد زیرا یک چهارم بار را تحمل خواهند کرد. پس از این ستون ها، پلکان ساخته می شود و سپس طبقات ساختمان است که مورد ساخت قرار می گیرد. به منظور اطمینان از استحکام بتن ها، اسکلت فلزی ستون ها بایستی به دقت کافی به همدیگر جوش داده شوند و از ضدزنگ جهت محافظت از آن استفاده شود.
قالب برداری و اجرای تاسیسات ساختمان
برای استحکام و سفت کردن قالب ها یک مرحله دیگر تحت عنوان مراحل ساخت ساختمان وجود دارد که به آن قالب بندی گفته می شود. در این روند زیر قالب ها جک هایی قرار داده می شود که آن ها را مستحکم کنند تا قادر به تحمل نیروهای وارده شوند. پس از قالب گیری، راه پله ها و پاگردسازی، نوبت به ساخت عایق ها و به صورت دقیق تر عایق دیوار و سقف ها می شود. منظور از این عایق ها، حرارتی و عایق های صوتی می باشد که عمدتا پیش از مرحله لوله کشی به صورت کامل انجام می شود. پس از انجام مرحله لوله کشی و عایق کاری لوله ها، مصالح اصلی و سفال ها چیده می شود. به منظور اجرای تاسیسات ساختمان نیز نیاز به انجام کانال کشی ها و نصب لوله های لازم برای راه اندازی انواع سیستم های سرمایشی و گرمایشی، اعم از رادیاتور، انواع کولر، داکت اسپلیت یا هر نوع سیستمی که در ابتدا مدنظر قرار داده شده است.
ساخت سقف و کف
ساخت سقف و کف و همچنین دیوارزنی از دیگر مراحل ساخت ساختمان می باشد. به سقف سازی طاق زنی نیز گفته می شود که طی انجام مراحل آن هر طبقه سقف یا طاق به چند مستطیل یا مربع تقسیم می گردد. سپس با بهره گیری از تیرچه ها، این مربع ها به قطعات کوچک تر تقسیم می شوند که با آجر پر شوند. امروزه استفاده از مصالحی که عایق صدا باشند، ترجیح داده می شود. سپس نوبت به دیوارسازی می رسد که طی مراحل آن با استفاده از آجر دیوارچینی می شود و در نهایت به منظور استحکام بیشتر، بتن پاشی می کنند. در ادامه پس از نصب چارچوب ها، درها و پنجره های لازم عملیات کف سازی انجام می شود که به آن اجرای پوشش کف خانه یا همان کف پوشی نیز گفته می شود. کف می تواند از جنس سنگ، سرامیک، چوب یا کاشی باشد.
گچکاری و رنگ آمیزی و دکوراسیون
پس از انجام کف پوشی ساختمان، گچ کاری انجام می گیرد که در این مرحله از ساخت و ساز ساختمان، سقف ها، اتاق و دیوارها بجز قسمت های کاشی شده مانند سرویس بهداشتی و آشپزخانه، با گچ پر می شوند. البته پیش از انجام آن گچ و خاک را به منزله پوشانندگی اتصالات، بر روی دیوار و سقف اعمال می نمایند. با خشک شدن گچ می توان به سراغ مرحله رنگ کاری رفت که از آخرین مراحل می باشد. همچنین نمای ساختمان به وسیله داربست، پس از کسب تاییدیه شهرداری، توسط مجری انجام می گیرد. در نهایت نسبت به نازک کاری ساختمان اقدام می شود تا بعد از آن دکوراسیون تکمیل شود. مجری ساختمان در این مرحله کمد، کابینت، لوازم شیرآلات، سرویش بهداشتی و غیره را به انجام می رساند.
